Bir arkeoloji ve insan tarihi açısından büyük öneme sahip olan bu keşif 'tarihin sıfır noktası' olarak açıklanmaktadır. Sebebi ise şu ana kadar bulunan mimari yapıların en eskisi olmasıdır. İçerisinde birçok kültürün izlerini taşıyan Göbeklitepe dönemin yaşayan medeniyetlerinin de ipuçlarını sergilemektedir.

Urfa tarihi dokusu ve kültürü ile gelen ziyaretçileri geçmişe götürmektedir. Birçok medeniyete ev sahipliği yapması bölgenin çok kültürlülüğünü ortaya koymaktadır. Şehri gezerken şehrin tarihi hakkında bilgi sahibi olmak mümkündür. Bölge halkı şehrin rivayetlerini gelenlere anlatarak bölgenin mistik özelliğini öne çıkarmaktadır. Şehir bu tarihi kültürünün yanında doğal güzellikleri ile de dikkat çekmektedir. Barajı, nehirleri, gölleri ile gelenleri büyüleyen şehir burada dinlenme ve vakit geçirme fırsatı sunmaktadır. Dinlenirken, yemek yerken şehrin manzarasını izlemek ziyaretçilerin runlarını dinlendirme fırsatı yakalamalarını sağlamaktadır.

🌾 Göbeklitepe'nin Geçmişine Dair

Göbeklitepe, Şanlıurfa'nın 20 kilometre kuzeydoğusundaki Örencik köyü yakınlarında, yaklaşık 300 metre çapında ve 15 metre yüksekliğinde geniş görüş alanına hâkim bir konumda yer almaktadır. Göbeklitepe, günümüzden 12.000 yıl öncesine tarihlenen, henüz avcı ve toplayıcı tarzda yaşam süren insanların yarattığı bir inanç merkezidir. Arkeoloji tarihinin en önemli keşiflerinden olan Göbeklitepe’yi önemli kılan etkenlerden biri, günümüzden 12.000 yıl önce henüz yerleşik hayata geçmemiş avcı, toplayıcı yaşam süren insanların, hiçbir alet ve makine kullanmadan, çakmak taşlarıyla, sadece insan gücüne dayalı olarak Göbeklitepe’yi inşa etmesidir. Göbeklitepe’yi diğer anıtsal yapılardan farklı kılan en önemli özellik gönümüzden 12.000 yıl önce inşa edilmesinin yanı sıra, alanda bulunan dikili taşların çok belirgin bir şekilde insanı sembolize etmesidir. Göbeklitepe ayrıca Neolitik dönem insanın gelişkin sembolik dünyalarını yansıtması, insanın yaratıcı dehasının üst düzeyde temsilcisi olması, alanda bulunan insan ve hayvan heykellerinin ve taş ustalığının günümüz heykel tıraşlarını ve sanatçılarını kıskandıracak düzeyde ustaca yapılmış olması ve en önemlisi de insanların bu ibadet alanını 1000 yıllık bir kullanımdan sonra tekrar dönüş ve koruma duygusunu ön planda tutarak kendi elleriyle kapatmış olmasıdır.

MÖ 9600–9500 civarına tarihlenen Göbeklitepe, dünyanın şu ana kadar bilinen en eski tarihî yapısıdır. Bununla birlikte, Göbeklitepe'deki en eski faaliyetlerin tarihlendirme olanağı şimdilik yoktur; fakat bu anıtsal yapılara bakıldığında Paleolitik Çağ'a kadar uzanan, birkaç binyıl daha eskiye, epipaleolitike kadar giden bir geçmişi olduğu düşünülmektedir.[2][10] Göbeklitepe'nin bir kült merkezi olarak kullanımının MÖ 8000 tarihine kadar devam ettiği ve bu tarihten sonra terk edildiği, başka veya benzer amaçlarla kullanılmadığı anlaşılmaktadır. Bütün bunlar ve kazılarda ortaya çıkarılan anıtsal mimari, Göbeklitepe'yi eşsiz ve özel bir yapı kılmaktadır. Bu bağlamda, UNESCO tarafından 2011 yılında Dünya Mirası geçici listesine alındı ve 2018'de kalıcı listeye girdi. Bölgede benzer nitelikte başka arkeolojik sit alanlarının bulunmasından sonra 2021'de Göbeklitepe'nin de dahil edildiği bu arkeolojik sit topluluğuna Taş Tepeler adı verildi.

𓄃 Tapınağımıza Giden Yol

Göbeklitepe Şanlıurfa kent merkezinin 18 km kuzeydoğunda Örencik Köyü yakınlarındadır. Bir yerleşim alanı olarak kullanılmayan fakat dinsel amaçlara hizmet eden bu yerde birden çok tapınak bulunur. Bu yönü ile dünyanın en büyük tapınma merkezi olarak kabul edilmektedir. Günümüze kadar 6 tanesi keşfedilse de toplam sayıları 20'yi bulacağı belirtilen anıtsal yapıların biçimleri birbirine benzemektedir. Bunlar boyları 6 metreyi bulan T biçimli sütunlardır. Bu sütunların bazılarında hayvan figürlerinin olması dönemin sanatsal özelliğini göstermektedir. İnsanın avcı-toplayıcı olarak yaşamını sürdürdüğü bir dönemde böylesine ileri düzeyde mimarlık gerektiren tapınaklar inşa etmesi şaşkınlık ve merak uyandırmıştır. Bölge tepede ziyaret edilen bir yatır bulunması sebebi ile 'Göbeklitepe Ziyareti' olarak bilinen tepe yaklaşık 1 km uzunluğunda bir kireç taşı plato üzerinde 300x300 metrelik bir alanı kaplayan 15 metre yükseklikteki bir tepedir. Tepe üzerinde kuzey ve doğuya bakıldığında Toros Dağları ve Karacadağ etekleri, batıya bakıldığında Şanlıurfa platosu ile Fırat ovasını ayıran dağ silsilesi, güneye bakıldığında ise Suriye sınırına kadar Harran ovası görülmektedir. Göbeklitepe bu jeopolitik konumu ile çok geniş bölgeye görebildiği gibi Göbeklitepe de çok geniş bölgeden görülebilmektedir. Bu anıtların buraya inşa edilmesi bölgenin konumu sebebi ile ilişkilidir.

🌿Habitatın Bileşenleri

Göbeklitepe dikili taşlarından o döneme ait popülasyona ulaşılabilmektedir. İnsan figürü yerine daha çok hayvan motifleri işlenmiştir. Bunlar; kedigiller, boğa, yaban domuzu, tilki, turna, ördek, akbaba, sırtlan, ceylan, yabani eşek, örümcek ve akrep gibi çeşitli hayvanlardır. Göbeklitepe dikili taşlarındaki kabartmalar 4 farklı yapıya ayrılmıştır. A yapısında yılan ağırlıklı kabartmalar yer alırken, B yapısı tilki, C yapısı yaban domuzu ve D yapısında ise yaban domuzları, yabani öküzler, ceylanlar, yabani eşekler, turnalar, leylekler gibi geniş figür çeşitliliği bulunmaktadır. Kimilerine göre bu figürlerin o dönemi yansıtmadığı yapılma amacının mitolojik olduğu ileri sürülmüştür.

Bunların yanısıra çıkarılan buluntularda hayvan kemiklerine rastlanmıştır. Toprak incelendiğinde ise buğday türü olan einkorn taneleri bulunmuştur. Tespit edilen diğer bitki kalıntıları ise badem ve yer fıstığının yabani türleridir.